Met alleen restauratie en onderhoud kunnen we monumenten vaak niet behouden: duurzame benutting is noodzakelijk. Daarom stelt de provincie Noord-Holland herbestemming centraal. Het erfgoed kan dienen als sturende factor bij gebiedsontwikkeling. Het is de kunst om kansen te benutten voor nieuwe functies.

De provincie Noord-Holland heeft in 2017 de loods Herbestemming aangesteld. De loods jaagt herbestemmingen aan door monumenteneigenaren te begeleiden in de initiatief- en planvormingsfase. De loods is ook betrokken bij specifieke gebiedsopgaven zoals de Markermeerdijken en OV-knooppunten. De loods heeft in 23 projecten geadviseerd, waaronder de Westerkerk Enkhuizen en de Stoomtram Hoorn-Medemblik. Het ging hier vooral om religieus- en industrieel erfgoed. In de komende periode gaat de loods meer adviseren in projecten die lastig van de grond komen.

Het steunpunt Monumenten en Archeologie heeft samen met de Loods herbestemming monumenten de infographic Hulp bij Herbestemmen ontwikkeld.

Door het verduurzamen van monumenten kan leegstand worden voorkomen. De provincie heeft in 2018 onderzoek gedaan naar de verduurzaming van de Zaanse Schans. Bureau Groene Grachten heeft voor de provincie Groene Menukaarten ontwikkeld. De Groene menukaarten laten per monumentcategorie zien welke mogelijkheden voor verduurzaming van een pand er zijn. Het Steunpunt Monumenten en Archeologie heeft bijeenkomsten over verduurzaming van het erfgoed georganiseerd.

Om eigenaren van monumenten wegwijs te maken in de kennis, kansen, advies en financieringsmogelijkheden bij de provincie Noord-Holland is in 2018 een wegwijzer voor monumenten opgesteld. Deze wegwijzer helpt om erachter te komen of en zo ja, hoe de provincie Noord-Holland kan ondersteunen bij het behouden van het monument. In de wegwijzer staat onder andere informatie over (subsidies voor) onderhoud, restauratie, verduurzaming, herbestemming en het Noord-Hollands fonds voor herbestemming, verduurzaming en restauratie van monumenten.

Eind 2017 is het vernieuwde Noord-Hollands Fonds voor Monumenten van start gegaan. De middelen van het fonds gebruikt de provincie Noord-Holland voor laagrentende leningen voor restauratie, herbestemming en verduurzaming van beschermde monumenten. Het fonds is revolverend: door aflossing en rentebetaling vloeien de middelen weer terug naar het fonds en worden opnieuw ingezet. Het fonds is ondergebracht bij het Nationaal Restauratiefonds (NRF). In 2018 zijn 4 leningen verstrekt voor een bedrag van ongeveer 1 miljoen euro. Met de uitvoeringsregeling 'Onderzoek duurzaam benutten monumenten NH 2017' verleent de provincie subsidie voor haalbaarheidsonderzoeken naar de herbestemming van monumenten zonder woonfunctie. Ook kan er subsidie worden aangevraagd voor onderzoek naar de duurzaamheidstoepassingen van monumenten om leegstand van monumenten te voorkomen. In 2017 en 2018 zijn 20 onderzoeken uitgevoerd.