Romeins-Germaanse tijd
0 – 450 n. Chr.
Landschap
Het zoetwatermeer dat bekend staat als ‘het Flevomeer’ komt in contact met de Noordzee via de Vliestroom tussen het huidige Vlieland en Terschelling. Zout water stroomt van hieruit én vanuit andere zeegaten naar binnen en ruimt een deel van het veengebied in het oosten van Noord-Holland op. Zo ontstaat het Almere, de latere Zuiderzee.
De opening van het Oer-IJ tussen het huidige Castricum en Uitgeest is in deze eeuwen dicht. Doordat het achterland niet meer goed kan afwateren, stijgt de grondwaterspiegel en gaat er veen groeien. De ooit zo intensief bewoonde gronden van het Oer-IJ gebied worden zo nat dat ze na een paar honderd jaar onbewoonbaar raken.
Het landschap uit de Romeins-Germaanse tijd. Klik op de gele hotspots op de kaart voor vondsten uit die tijd.
Bekijk hier de bekende vindplaatsen uit deze periode.
Het Almere, een voorloper van de Zuiderzee en het IJsselmeer ontstaat.
Bewoners
In Noord-Holland wonen rond het begin van de jaartelling Germanen. Dit waren groepen stammen met hun eigen leefwijze en markant aardewerk. Ze hielden vee, leefden niet in dorpen en vereerden hun eigen goden, waaronder Wodan, Donar en Frija. Ze spraken een taal die we Germaans noemen. Het Nederlands is een moderne ‘afstammeling’ van die taal. Germaans is verwant aan het Duits, het Engels en de Scandinavische talen. De Germaanse stam die Noord-Holland (en Friesland) bewoonde heette de Friezen. Zij krijgen in het begin van de eerste eeuw te maken met een cultuur uit de mediterrane wereld, de Romeinen.
De Romeinen proberen na de verovering van grote delen van Europa en Noord-Afrika ook het gebied tussen Rijn en Elbe binnen hun keizerrijk te krijgen. De Romeinen komen met een enorme krijgsmacht en bouwen forten bij Velsen, van waaruit ze de omgeving beheersen. De Friezen, verzetten zich tegen de aanwezigheid van de Romeinen: in 28 na Chr. kwamen ze in opstand tegen het Romeinse gezag. Na een succesvolle aanval lieten de Romeinen de Friezen voortaan met rust. De noordgrens van het Romeinse rijk komt vanaf het jaar 47 aan de Oude Rijn te liggen. Noord-Holland valt dus buiten het Romeinse rijk en de invloed van de Romeinen is beperkt gebleven. Na het vertrek van de Romeinen blijven de Friezen wel contacten met het zuiden onderhouden.
Bewoners
Ze verhandelen hun producten en gaan in dienst in het Romeinse leger. Ze krijgen er geld en Romeinse voorwerpen voor terug. De streek wordt mede daardoor heel welvarend. Er ontstaan in de 3de eeuw grote, rijke nederzettingen, zoals bij Schagen en Castricum. De Romeinse macht in het zuiden is dan al op zijn retour. Noord-Holland wordt in de eerste eeuwen van onze jaartelling steeds natter, en in de loop van de 5de eeuw trekken de bewoners weg. Het is een periode van grote volksverhuizingen: groepen mensen uit Denemarken en Noord-Duitsland trekken naar de Noordzeekust en Engeland. Zij passeren daarbij Noord-Holland maar vestigen zich er niet.
Er zijn nog maar een paar plekken in Noord-Holland waar gewoond wordt, zoals het hooggelegen Texel, in de buurt van Schagen en in delen van Kennemerland. De mensen die hier woonden spraken waarschijnlijk Noordzee-Germaans. Het Noordzee-Germaans is een groep sterk verwante talen en streektalen die in de buurt van de Noordzee gesproken werd. Het Noordzee-Germaans behoort tot de Germaanse taalfamilie, die zich in deze periode had verbreid over een groot deel van Noord, West- en Midden-Europa.
De grens van het Romeinse Rijk en de bewoning van Nederland door de Germaanse stam de Friezen.
Volksverhuizingen Laat-Romeinse tijd.
Mensfiguur Germaanse krijger en Romeinse soldaat (28 na Chr.)
Klik op de hotspots voor meer informatie
Topvondst
Tijdens het uitgraven van een waterpartij in 1993 in de gemeente Schagen vond een detectoramateur een grote hoeveelheid Romeinse munten. Deze muntschat uit Schagen bestaat uit 52 Romeinse antoniniani van verzilverd brons uit de 3de eeuw n. Chr. De eigenaar van de munten begroef ze in de grond tijdens een onrustige periode en was waarschijnlijk niet meer in staat ze daarna weer op te graven.
Mensfiguur Germaanse krijger en Romeinse soldaat (28 na Chr.)
Klik op de krijger en soldaat voor meer informatie.
Mensfiguur Hilde rond 300-400
Klik op Hilde voor meer informatie
Mensfiguur Hilde rond 300-400
Klik op Hilde voor meer informatie.
Met het lespakket ‘Kruip in de huid van een Romein kunnen leerlingen van groep 4 tot en met 6 kennismaken met de Romeinse soldaat en de Germaanse krijger. Er zijn verschillende leuke en leerzame educatieve programma’s. Kijk op de pagina schoolbezoek voor meer informatie.
Met het lespakket ‘Kruip in de huid van een Romein kunnen leerlingen van groep 4 tot en met 6 kennismaken met de Romeinse soldaat en de Germaanse krijger. Er zijn verschillende leuke en leerzame educatieve programma’s. Kijk op de pagina schoolbezoek voor meer informatie.
Intussen in de rest van de wereld
El Castillo, een tempel in Chichén Itzá, Mexico, afbeelding Wikipedia.
ca. 30 n. Chr.
In de Romeinse provincie Judea predikt Jezus zijn leer
begin 2de eeuw n. Chr.
Het Romeinse keizerrijk bereikt onder keizer Trajanus zijn grootste omvang
begin 3de eeuw n. Chr.
De dynastie van de Sassaniden krijgt de heerschappij over Iran; ze worden geduchte tegenstanders van het Romeinse rijk
380-395 n. Chr.
Keizer Theodosius van het Oost-Romeinse rijk verbiedt en bestrijdt alle niet-Christelijke heidense godsdiensten en 'ketterse’ Christelijke stromingen
◀ 3de-10de eeuw
De Mayacultuur in Midden-Amerika bloeit
begin 5de eeuw n. Chr.
Ruitervolkeren uit Azië, de 'Hunnen’, beheersen een groot deel van Oost- en Midden-Europa