Bronstijd
2000 – 800 v.Chr.
Landschap
Ter hoogte van Bergen ligt een brede riviermonding, waarlangs ooit voorlopers van de Overijsselse Vecht en de IJssel in zee uitmonden. Via dit zeegat heeft de zee invloed tot diep in het achterland. Er ontstaat op de plek van het huidige West-Friesland een getijdebekken. Rond 1600 v. Chr. Raakt het zeegat geleidelijk dicht en komt het zoute zeewater niet ver meer het binnenland in. In West-Friesland zakt het grondwaterpeil en steken de zandige vullingen van oude kreken als kreekruggen boven het omringende kleilandschap uit.
Ten noorden en zuiden van het zeegat van Bergen strekken zich langs de kust de strandwallen uit. Ze beschermen het achterland tegen de zee maar houden ook de ontwatering tegen. Zo ontstaat geleidelijk een hoogveengebied achter de kust. Dit is een vrijwel boomloos landschap dat bestaat uit een vele meters dikke laag van onverteerde plantenresten, voornamelijk mossen. Het hoogveen is zeer nat en nauwelijks begaanbaar en wordt pas bruikbaar als de mens het ontwatert. Een noordelijke vertakking van de Rijn mondt bij Uitgeest uit in zee: dit is het Oer-IJ.
Het landschap uit de Bronstijd. Klik op de gele hotspots op de kaart voor vondsten uit die tijd.
Bekijk hier de bekende vindplaatsen uit deze periode.
Kreek in getijdelandschap.
Bewoners
In Noord-Holland hebben de prehistorische bewoners nog lang vastgehouden aan hun oude jachttradities. Na 2000 v. Chr. is dat voorgoed voorbij en leeft iedereen grotendeels van akkerbouw en veeteelt. Ze wonen in grote boerderijen, woonstalhuizen, onder één dak met het gezin en hun vee, vooral runderen, maar ook wat schapen en geiten. Voor het eerst maakte men kennis met een nieuw materiaal om werktuigen, wapens en sieraden van te maken: brons. Dat was een menging van vooral koper en tin. Die metalen werden niet in Nederland gewonnen en gesmeed, dus brons moest hier naartoe komen via handel. Brons was veel waard en gaf handelaren status. Er ontstonden elitenetwerken van handelaren en het bezit van brons vergroot de maatschappelijke verschillen. Er wordt nog lange tijd ook (vuur-)steen gebruikt.
Door de komst van het brons kon men veel efficiëntere gebruiksvoorwerpen maken, zoals bijlen. Daarmee begon men in heel Europa de oerbossen te kappen om landbouwgrond te verkrijgen. In Noord-Holland woonden de mensen in de Bronstijd met name in West-Friesland, in het Gooi en op de strandwallen in het westelijk kustgebied, vaak in verrassend grote bevolkingsconcentraties.
Het landschap werd door de bewoners benut, ingericht en naar de hand gezet. Ze groeven greppels om hun boerderijen heen om ze droog te houden en het regenwater af te voeren. In de archeologische rapportage ‘Kennemerland in de Bronstijd’ zijn alle vindplaatsen in de regio Kennemerland uit de Bronstijd geïnventariseerd.
In deze periode begon men de talen te spreken die vanuit de Zwarte Zeeregio naar Europa uitbreidden en die we Indo-Europees noemen. In de Bronstijd kent Noord-Holland twee belangrijke cultuurgroepen. Archeologen omschrijven ze aan de hand van hun gebruiksvoorwerpen en gewoonten. In het Gooi wonen mensen van de Hilversumcultuur, die over Midden- en Zuid-Nederland verbreid is. Ze begraven belangrijke doden onder grote grafheuvels. Grafheuvels worden ook gebruikt door de bewoners van West-Friesland. Deze mensen leidden een tamelijk geïsoleerd, maar bloeiend bestaan langs de kreekruggen. Ze staan bekend als de Hoogkarspelcultuur (onderdeel van de Elpcultuur uit Noordwest-Duitsland). De bevolking van de strandwallen heeft kenmerken van beide groepen. Een maquette van een bronstijdboerderij uit de regio Enkhuizen is te zien in Huis van Hilde.
Verspreidingsgebied van de Hilversum-en Hoogkarspelcultuur in de Bronstijd.
Topvondst
Bij de aanleg van een nieuwe weg, op de grens van de gemeente Medemblik en Drechterland werd een unieke vondst gedaan. Een bronsschat met mantelspelden, armbanden en ringen die waarschijnlijk werd achtergelaten in een kuil als offer aan een godheid.
Mensfiguur Drechtje rond 1300 voor Chr.
Klik op Drechtje voor meer informatie.
Mensfiguur Julia rond 900 voor Chr.
Klik op Julia voor meer informatie.
Breng met de klas eens een bezoek aan Huis van Hilde. Er zijn verschillende leuke en leerzame educatieve programma’s. Kijk op de pagina schoolbezoek voor meer informatie.
Breng met de klas eens een bezoek aan Huis van Hilde. Er zijn verschillende leuke en leerzame educatieve programma’s. Kijk op de pagina schoolbezoek voor meer informatie.
Intussen in de rest van de wereld
Kleitablet met lineair B, afbeelding Wikimedia commons.
2040 - 1070 voor Chr.
In Egypte heersen de farao’s van het Midden- en Nieuwe Rijk, onder wie Toetanchamon
◀ 1900 - 1150 voor Chr.
Op Kreta bloeit de Minoïsche cultuur, gevolgd door de Myceense cultuur in Griekenland In deze periode ontstaan de twee oudste schriftelijke culturen van Europa (Lineair A en Lineair B).
ca. 1750 - 1122 voor Chr.
De eerste keizerdynastie van de Shang heerst in China
ca. 1500 - 1000 voor Chr.
De eerste veda’s, filosofische geschriften, worden genoteerd in India
ca. 1300 voor Chr.
In Midden-Europa begint een gebruik dat zich wijd zal verbreiden: de crematie en het bijzetten van de doden in urnenvelden