Het probleem

definiëren

Wat is het probleem?

Het is belangrijk om de kern van het probleem duidelijk te hebben. Hiervoor moet het probleem “afgepeld” worden. Vaak wordt een probleem al gekoppeld aan een mogelijke oorzaak en wordt die oorzaak als een probleem gezien, terwijl aanpak daarvan alleen het werkelijke probleem niet oplost. Interviews, enquêtes, cijfers en observaties kunnen inzicht geven in de kern van het probleem. Een werkbare probleemdefinitie is gericht op een observeerbare situatie.

Waarom is het een probleem?

De volgende vragen beantwoorden we om te kijken waarom iets een probleem is. waarom wordt het gezien als een probleem? Wat maakt het problematisch? Wat zijn de consequenties van het probleem? Wanneer is het probleem ontstaan? Is het er al langer, maar wordt het bijvoorbeeld nu pas gezien als een probleem, en waardoor?

Wie hebben er te maken met het probleem?

Welke partijen zijn er bij het probleem betrokken? Zien en verklaren alle partijen het probleem hetzelfde? Wie lijken het probleem te veroorzaken en wie zijn direct, of indirect slachtoffer van het probleem?

Wat zijn mogelijke oorzaken van het probleem?

Brainstormen over mogelijke oorzaken van het probleem kan meer inzicht geven en de eerste indruk van het probleem verduidelijken. Vaak worden door degenen die het probleem zien al oorzaken genoemd. Vragen die een rol spelen zijn: wat lijkt het probleem te veroorzaken? Hoe lijken deze oorzaken te resulteren in een probleem? Is er een direct verband of zorgt de genoemde oorzaak via iets anders voor het probleem? Is er een achterliggende oorzaak voor de genoemde oorzaak? Eigenlijk gedragen we ons in deze stap van probleemdefinitie even als 4-jarige die continu “waarom?” vraagt.

Wie heeft er invloed op het probleem?

Soms lijkt het vanzelfsprekend dat degene die het probleemgedrag vertoont de doelgroep is, maar kan het probleem alleen opgelost worden door iets in de regelgeving, collega’s of het management bijv. te veranderen. Met deze stap krijgen we een idee van op wie de interventie gericht moet zijn. Wie moet er overtuigd worden van het probleem? Wie moet er meewerken om het probleem op te kunnen lossen?

Check: kunnen we nu iets met het probleem?

In hoeverre is het een toegepast(1), concreet(2) en sociaal-psychologisch(3) probleem? En in hoeverre kan het probleem “verholpen” worden(4)?

1) is het een probleem dat we alleen willen begrijpen, of willen/kunnen we het ook aanpakken? Bij het bedenken van oorzaken van het probleem moeten mogelijkheden zitten die veranderbaar zijn, daarom moeten we niet alleen vragen waarom het zo is, maar ook wat zou helpen het aan te pakken.

2) is het probleem concreet genoeg gedefinieerd? Termen als “pesten”, “anti-sociaal gedrag”, “milieuonvriendelijk gedrag” moeten verder zijn uitgepeld met de methoden uit de vraag “wat is het probleem?” om een werkbare, effectieve oplossing te kunnen creëren. Vragen die hierbij kunnen helpen zijn, wat observeer je precies? Hoe uit het probleem zich? Hoe kun je het meten?

3) spelen sociaal-psychologische factoren een rol in het probleem? Is het een probleem dat (deels) wordt veroorzaakt of kan worden opgelost door gedragsverandering?

4) Zorgt het oplossen van het huidige probleem niet voor grotere problemen? Is het probleem ethisch verantwoord op te lossen? Wordt het gedrag dat je wilt veranderen niet alleen door moeilijk aan te passen factoren zoals persoonlijkheidsaspecten of religie veroorzaakt?

In te zetten methodes om een antwoord op de vragen te kunnen formuleren: literatuuronderzoek, interviews en observaties.